Doelscenario’s: als je toekomstgericht wil kiezen

8 juni 2021

Toekomstgerichte keuzes maken

“Natuurlijk gebruiken we scenario’s.” Dat horen we vaak. Maar wat voor scenario’s maken organisaties precies, en met welk doel? Wat ons betreft is het belangrijkste voordeel van scenario’s dat ze helpen bij het uitdenken van mogelijke toekomsten voor de organisatie – zonder direct te gaan managen en beslissen.

Maak scenario’s om de impact van keuzes te overzien

In doelscenario’s stel je de fundamentele dilemma’s van je organisatie centraal. Het gaat in doelscenario’s om de fundamentele ontwikkelrichtingen van de organisatie. Waarbij voor allebei de wegen zo ongeveer even veel te zeggen valt.

Een voorbeeld: zetten we al onze innovatiecapaciteit in om de huidige diensten te verbeteren, of richten we onze capaciteit op compleet nieuwe diensten voor nieuwe markten? Of een ander voorbeeld: bieden we onze toegevoegde waarde met een product (bezit) of een dienst (toegang en gebruik)?

Soms ligt het dilemma al concreet op tafel, soms is het lastiger om grip te krijgen op de keuzes die voorliggen. Dan helpt het om je huidige koers om te keren of de doelstelling waarmee de organisatie is opgericht radicaal te veranderen. Bijvoorbeeld: een dierentuin is opgericht met een deels educatieve doelstelling. Dat kun je omklappen naar de doelstelling van vermaak. Een bezorgdienst is opgericht met als doelstelling om de snelste te zijn binnen de stad. Wat als de doelstelling wordt: naar het bedienen van elk woonadres in heel Nederland?

Maak scenario’s om de samenhang tussen keuzes te zien 

De kracht van doelscenario’s is om keuzes niet afzonderlijk van elkaar te bekijken, maar om juist de samenhang te onderzoeken. Organisaties vinden het vaak moeilijk om de verleiding van de ratio te weerstaan: men zoekt snel naar een logische tabel, waarbij alle mogelijke opties worden vergeleken aan de hand van plussen en minnen, om zo tot de beste combinatie komt.

Met scenario’s werkt dat anders. Interessante combinaties van keuzes werk je uit tot verhalende toekomstbeelden. Je probeert de impact te doorleven, er achter te komen wat de gevolgen van de gevolgen zijn. Wat gebeurt er met ons team, met onze organisatie, met onze klanten en onze markt als we deze keuzes combineren en consequent doorvoeren? Wat zijn de potentiële voordelen en nadelen? Met welke nieuwe vragen worden we geconfronteerd? Die uitwerking doe je zo veel mogelijk zonder te oordelen – dat komt pas later.

Zo schets je radicale, maar evenwichtige toekomstbeelden voor je organisatie. Radicaal in de zin dat je de gevolgen van keuzes over langere termijn probeert te overzien. En evenwichtig in de zin dat je de belangrijkste keuzes die voorliggen met elkaar in verband brengt. Bovendien maak je daarvan niet direct één visie, droomscenario of wenkend perspectief, maar probeer je zo objectief mogelijk zowel de positieve als de negatieve impact te doorgronden.

Scenario’s gebruiken voor een goed gesprek over de toekomst

De scenario’s vormen de basis voor een goed voorbereid gesprek over de toekomst. Gesprekken over de gewenste koers worden te vaak vanuit de loopgraven gevoerd. Vooraf is al bekend hoe iedereen in de wedstrijd zit en tijdens het gesprek vindt er eerder een politieke onderhandeling plaats dan een open gesprek.

Scenario’s bieden een handvat, een methodiek, om uit die loopgraven te komen. Bespreek per scenario wat je aantrekkelijk vindt, hoe je dit scenario werkelijkheid kunt maken en wie of wat daarvoor nodig zijn. Bespreek vervolgens de scenario’s als set: is er één scenario dat de voorkeur krijgt, en waarom? Zijn er elementen uit de scenario’s die je aan het denken zetten?

Kortom: het belangrijkste voordeel van doelscenario’s is dat ze een middel bieden om verschillende mogelijke toekomsten van je organisatie uit te denken, voordat je in de reflex van kiezen en beslissen schiet. Hoe beter het maakproces, hoe beter het gebruik van de scenario’s.

Wilt u meer weten over doelscenario’s of scenarioplanning? Neem dan contact met ons op via info@futureconsult.nl.