Stel, je kon met een tijdmachine naar de toekomst reizen. Hoe ziet de wereld er dan uit als we de ellende van de coronacrisis achter de rug hebben?
Voor de meeste mensen is het meest waarschijnlijke scenario dat het ergste leed na drie, vier maanden wel voorbij is. Moeten we niet toch onze zomervakantie boeken? De worst casescenario’s zien we liever niet onder ogen. Futurologen noemen dat het Cassandrafenomeen. Volgens de Griekse mythe had Cassandra de gave om de toekomst te voorspellen. Alleen geloofde niemand haar voorspelling van de ondergang van Troje. President Trump lijdt in hoge mate aan het Cassandrafenomeen: hij kijkt weg van alle scenario’s die onvoordelig uitpakken.
De belangrijkste onzekerheid in de coronacrisis is dat wij niet weten hoe lang de pandemie zal duren. Veel mensen hopen op een crisisduur van drie à vier maanden. Maar een tijdsduur van één tot twee jaar is ook heel goed denkbaar.
De tweede onzekerheid is de impact van de coronapandemie op onze samenleving. Zal de samenleving tijdelijk ontwricht raken en kunnen we, als alles achter de rug is, weer snel overgaan tot de orde van de dag? Of heeft de coronapandemie een blijvende impact op onze samenleving?
Dat levert vier scenario’s op voor de post-corona samenleving:
Het scenario moedig voorwaarts is voor de meeste bedrijven en organisaties momenteel het uitgangspunt. Zij denken: over een paar maanden is er licht is aan het einde van de tunnel. Tot die tijd moeten we ons beschermen en verdedigen. We nemen hygiënemaatregelen en laten medewerkers thuis werken. En als over drie maanden alle ellende achter de rug is, gaan we over tot de orde van de dag.
In het scenario uphill fight is de worsteling van bedrijven en organisaties heftig, maar van korte duur. Het gaat erom zich snel aan de nieuwe omstandigheden aan te passen. Partijen die het voor de crisis ook al moeilijk hadden zullen niet overleven. We kunnen nu al uittekenen dat de winkelstraten in kleine en middelgrote steden na afloop van de coronacrisis leeg blijven.
Maar alles wordt anders als de coronacrisis langer gaat duren. Bijvoorbeeld doordat de pandemie met een gemuteerd virus in steeds nieuwe golven terugkeert.
In het scenario hybride Oorlog worstelt de hele samenleving om te overleven. Onze instellingen worden maximaal op de proef gesteld. Telkens weer bezwijken sectoren en moeten nieuwe noodmaatregelen worden genomen. Telkens weer slaat het virus op onverwachte plaatsen toe. De coronacrisis leidt tot een diepe economische recessie. Om te overleven moeten harde maatregelen genomen worden. Afschalen, personeel ontslaan, snijden in de kosten. De werkloosheid stijgt tot ongekende hoogte. Vele zzp’ers komen in de bijstand. Door de lange duur van de crisis gaan hele sectoren onderuit: horeca, bloementeelt, reisorganisaties, contactberoepen etc. Ook grote gevestigde namen als KLM en de HEMA zullen het loodje leggen. Tegelijkertijd zien we in dit scenario een herwaardering van de publieke sector en het politieke midden.
Het scenario het nieuwe normaal gaat ervan uit dat de coronacrisis onze samenleving blijvend zal veranderen. Trends die nu al aanwezig zijn zetten zich verhevigd en versneld door. Het geopolitieke evenwicht zal zich versneld verplaatsen van West naar Oost. China heeft met haar model van staatsgeleide autoriteit en digitale surveillancetechnieken het coronavirus rigoureus bedwongen. In de VS woedt het virus in dit scenario onverminderd voort. De combinatie van een ziek gezondheidsstelsel, een groot aantal kwetsbare burgers en een president die in hevige mate aan het Cassandrafenomeen lijdt, maakt honderdduizenden slachtoffers. In de VS is het leven zoals Hobbes dat noemde: nasty brutish and short. Niet voor niets hamsterden de Amerikanen naast wc-papier vooral vuurwapens en munitie.
De trend van virtualisering en digitalisering zet zich onomkeerbaar voort. De verhouding offline en online verschuift definitief. Cash geld is definitief verdwenen. Online bestellingen van maaltijden, kleding, goederen en diensten worden de nieuwe standaard. Online vergaderen en online onderwijs worden dagelijkse praktijk. Dat leidt tot grote efficiëntiewinst. En op z’n minst tot minder files.
De coronacrisis verandert blijvend onze waardenoriëntaties. De jaren van extreme zelfbeschikking en individualisering, en van steeds verder voortschrijdend economisch marktliberalisme zijn voorbij. In een tijd van collectieve bedreiging zoeken mensen hun heil in veiligheid, gemeenschapszin en bestaanszekerheid. Die trend kan overigens ook doorslaan naar intolerantie voor individualisme, collectieve groepsdwang en angst voor buitenstaanders. Het is niet uitgesloten dat de populisten garen zullen spinnen bij de coronacrisis.
Als de coronacrisis lange tijd aanhoudt en veel slachtoffers maakt zal dat demografische gevolgen hebben. Er zullen vooral veel ouderen overlijden. De spanningen van social distancingen thuiswerken zullen het echtscheidingspercentage omhoog stuwen. In de bevrijdingsroes na afloop van de crisis zal het herwonnen leven massaal gevierd worden met een babyboom als gevolg.
In de scenario’s uphill fight en het nieuwe normaal zullen overheden, bedrijven en organisaties moeten transformeren. Er zullen fundamentele vragen worden gesteld. Wat is goed onderwijs in een digitale samenleving? Wat is goede gezondheidszorg in het post-coronatijdperk? Welke meerwaarde levert de retail in de virtuele wereld? Wat zijn de nieuwe businessmodellen die ook op lange termijn meerwaarde leveren voor consumenten? Slimme organisaties stellen zich nu al deze vragen en werken nu al ook voor de moeilijke scenario’s de antwoorden uit.
Jan Nekkers
(Directeur van Futureconsult)
8 mei: update coronascenario’s
Nederland heeft nu bijna twee maanden te maken met de coronacrisis. We zijn steeds meer gewend aan anderhalvemeter afstand, de kinderen die thuis zijn en het digitaal vergaderen. Inmiddels lijkt het er ook op dat de crisis langer gaat duren dan we in eerste instantie dachten. De maatregelen zijn een aantal keer verlengd en inmiddels neemt het aantal patiënten op de IC’s hard af en is de eerste piek van het virus afgewend. Dat betekent dat er langzaam weer vooruitgekeken wordt en woensdag 6 mei presenteerde minister-president Rutte dan ook het eerste spoorboekje voor de lange weg uit deze crisis.
Begin april publiceerden wij een eerste versie van post-corona scenario’s. Gebaseerd op twee belangrijke onzekerheden in deze crisis: de duur van de coronacrisis en de mate van maatschappelijke ontwrichting. Met de nieuwe ontwikkelingen, zowel in de zorg als in de maatschappij, hebben we deze scenario’s kritisch onder de loep genomen en waar nodig een update gegeven. Deze nieuwe versie van de scenario’s delen we graag met u.
Benieuwd hoe Futureconsult uw organisatie kan helpen? Neem contact met ons op via info@futureconsult.nl.
Download hier het white paper: post-corona scenario’s, hoe scenario’s beslissers kunnen helpen: